De els kun je vooral vinden in waterrijke, moerasachtige streken. Het laatste oerbos van Nederland – het Beekbergerwoud was een broekbos – stond bekend om zijn elzen. Het werd weliswaar tussen 1869 en 1871 droog gelegd en de bomen omgehakt, maar we treffen daar, tussen Apeldoorn en Klarenbeek, nog steeds een restantje van die elzen aan, met in de beekjes ijzerhoudend water.
Snotterbellen
Elzen (samen met essen) staan dikwijls aan de zoom van beekjes, hun winterse silhouet doet je denken aan het prachtige oud Brusselse kant, met dikke opengewerkte zwarte noppen, dit zijn dan de verhouten (vrouwelijke) katjes van vorig jaar. De kleine paars bruine sliertjes zijn de katjes van dit jaar. Hoe sierlijk kan zo’n tak staan in een vaas op jouw glimmend geboende tafel! Maar pas op, als die katjes langer en groter worden en hun stuifmeel beginnen los te laten, is voor wie er allergisch voor is de ellende niet te overzien. Hoesten, proesten, tranende ogen en snotteren als een oordeel. Daarom worden elzenkatjes in de volksmond ook wel snotterbellen genoemd.
Ongevoelig
Maar gelukkig heeft de natuur zijn eigen remedie. Doe vanaf januari een twijgje in de theepot, samen met andere lekkere kruiden, zo kun je voorzichtig trachten te wennen aan hetgeen waar je allergisch voor bent. Desensibiliseren (ongevoelig worden) voor een bepaalde stof noemt men dat in reguliere taal.
Deze tip geef ik al jaren als het pollenseizoen begint en het is natuurlijk ook op andere bomen toe te passen. Een bevriende kapitein van een binnenschip moest jarenlang in het elzen seizoen voor de pollen vluchten naar zijn schip. Maar wel onder de kreet “if you can’t beat it, eat it.“ Volgens zijn echtgenote heeft hij inmiddels nog nauwelijks last van die allergie.
Energetisch voedsel
Durvers met katjes in een vaas kunnen het stuifmeel dat eronder valt opvangen op een stuk bakpapier. Dit stuifmeel meng je dan met honing uit je eigen streek. Dan heb je super energetisch voedsel.
Van een bijenhouder leerde ik dat die arme bijen voor de pollen, die het voedsel vormen voor de bijenkoningin, wel 1000 vlieguren moeten maken. En dan halen wij stuifmeel ook nog bij de bijen weg…
Van de bijenhouder hoorde ik ook dat men vroeger met een kast van elzenhout alle parasieten en alle ellende waar een bijenvolk last van kan hebben kon voorkomen. Maar ja, een bijenkast van hout is zo zwaar in gebruik dat de nieuwe ellende (hernia) in dat geval op de bijenhouder zelf neerkomt.
Verder is bekend dat de eerste vrouwelijke arts van Europa, de Heilige Hildegard, adviseerde om het blad van de els op gemene ontstekingen en zwerende wonden van de huid te leggen.
Duurzaam
Het bijzondere van elzen hout is dat het onder water, waar het nauwelijks met zuurstof in aanraking komt, heel duurzaam en taai is. Dat wist men in Amsterdam en Venetië toen men daar de stad ging onder palen. Maar… laat het hout niet boven het water komen, aan zuurstof blootgesteld is het snel met zijn duurzaamheid gedaan.
Bij het hakken van het elzenhout, van nature maagdelijk wit, komt bij blootstelling aan licht en lucht een vurige rood/oranje kleur tevoorschijn. Vroeger veronderstelde men dat dit het werk van de duivel was. Zo ontstonden er rond dit verschijnsel talrijke volksverhalen en legenden.
Marry Foelkel
info@marrys.nl
